N O W O Ś Ć !
Wojna to jedno z najbardziej dramatycznych, trudnych, brutalnych i przerażających doświadczeń. Towarzyszy ludziom od zarania dziejów, będąc nieprzerwanie popularnym sposobem rozwiązywania waśni, nieporozumień, ale też realizacji ambicji bądź pragnień często niepodzielanych przez innych, nieznajdujących zrozumienia nie tylko pośród ofiar. Charakter tego doświadczenia, jego konsekwencje sprawiają, że badacze próbują znaleźć odpowiedzi na pytania o źródła i efekty stosowania przemocy na szeroką skalę, natomiast artyści, nie chcąc pozostawać bierni, mnożą perspektywy jego postrzegania – gdy pada słowo „wojna”, każdy wizualizuje je sobie inaczej, filtrując przez własne doświadczenia i wrażliwość.
Są konflikty, które prowokują bardziej, czy to przez wzgląd na skalę podejmowanych działań, metody czy techniki prowadzenia walk, czy też ogrom niesionego przez nie cierpienia. W przypadku tego numeru na plan pierwszy wysuwa się druga wojna światowa, której poświęcili swoje teksty Michał Siromski (komiks amerykański), Daniel Koziarski i Wojciech Obremski (komiksy drukowane w „Relaxie”) oraz Artur Wabik (prasowa opowieść o Hubalu), a także historie obrazkowe – o czym można dowiedzieć się z wywiadów z Maciejem Cholewińskim, Marcinem Opiłowskim i – wykraczającym znacznie poza ten temat – Romanem Gajewskim.
Ale na naszych łamach obecne są też inne konflikty – ja (Michał Traczyk) zabieram czytelników do Rwandy, Paweł Panic – do Strefy Gazy, w zupełnie inne rejony, pokazując, że wojną można nazwać też coś innego niż realny konflikt zbrojny, ruszają natomiast Jakub Stępień i (ponownie) Panic – pierwszy do uniwersum x-men, drugi do początków odkrywania dinozaurów i wszystkiego, co wokół tego narosło.
Niestety ten rok przyniósł polskiemu komiksowi kolejną stratę. Odszedł Adrian Madej. Żegna go – w pierwszym! tekście poświęconym temu mistrzowi czarno-białych komiksów – Zbigniew Dziuba.
A poza tym po staremu. Kolejna część niezalowego przeglądu plus garść recenzji. I oczywiście komiksy oraz ilustracje inspirowane tematem przewodnim, włączające w krąg przywoływanych konfliktów kolejne, równie bolesne.
Ze Wstępu
N O W O Ś Ć !
Groza, w różnych wydaniach i odsłonach, wyłania się niemal z każdej strony niniejszego numeru. Jest spora dawka amerykańskiej (tamtemu komiksowi swoje teksty poświęcają Michał Wolski i Dawid Głownia), trochę japońskiej (Anna Maria Sutkowska) i czeskiej (Tomáš Prokůpek), ale przede wszystkim jest solidna dawka polskiej – Marta Kostecka przygląda się fenomenowi Rzeźzina, a na różne okoliczności straszenia przepytywani są twórcy młodego i średniego pokolenia: Piotr Marzec (Smoła), xuh (autorka pięknej okładki do tego numeru i współtwórczyni Papatu), Daniel Gizicki (Postapo), Unka Odya (Brom) oraz filary zeszytowej serii Wydział 7 – Tomasz Kontny i Marek Turek. To wszystko wsparte przez bardzo silną reprezentację rodzimych twórców. Nigdy dotąd nie było ich aż tylu.
W numerze jest również rozmowa z okazji dwudziestych urodzin magazynu. Rocznica skłania do refleksji nad, nie zawsze wesołą, dolą redaktora. A skoro to numer jubileuszowy, to dlaczego nie zaszaleć? Przedstawiamy najgrubszą odsłonę „Zeszytów Komiksowych” w dotychczasowej historii naszego czasopisma. Oprócz horroru odmienianego przez różne przypadki, znaleźć można w środku kilka elementów nie pasujących do tej „przerażającej” układanki – tekst Artura Wabika poświęcony mało znanym losom Anny Hoffmann, krótkie wprowadzenie do świata Jana Nepomucena Lewickiego autorstwa Pawła Chmielewskiego, kolejną część przeglądu komiksów niezależnych Dominiki Gracz-Moskwy, a także garść recenzji. Słowem, nic strasznego.
Ale wracając do przerwanego wątku – horror jest po to, by się bać. Nie ogarnia Was strach na myśl, czego zaraz doświadczycie?
Ze Wstępu
N O W O Ś Ć !
Monografia zatytułowana Powieść graficzna. Wprowadzenie jest zbiorem artykułów akademickich, który poświęcono fenomenowi graphic novels. Czytelnicy i czytelniczki znajdą tutaj teksty porządkujące sposoby definiowania i badania tej popularnej odmiany komiksu, pogłębione analizy jej gatunków i konwencji oraz praktyk wydawniczych, a także relacje i podsumowania badań związanych z historią i ewolucją wykorzystywanych w powieściach graficznych form narracyjnych. Autorzy i autorki artykułów eksplorują między innymi takie obszary badawcze jak: kontrowersje związane z używaniem terminu graphic novels, archeologia opowieści obrazkowych czy ewolucja powieści graficznych w Japonii; przybliżają również strategie publikacyjne związane z tak zwanymi komiksowymi runami, scenariuszowe i wizualne inspiracje konwencją czarnego kryminału, analizy filmowych adaptacji nurtów indie i underground oraz wydawniczy wieloświat z fabuł wydawanych przez DC Comics.
Oddajemy w Wasze ręce numer o tłumaczeniu komiksów. Wraz z Autorkami i Autorami tekstów tłumaczymy i rozmawiamy o tym, jak można zgłębiać przekład komiksów i badać je naukowo. Tłumaczymy, ale nikt niczego nie narzuca. W pewnym sensie eksplorujemy peryferia peryferiów. Prężnie rozwijające się w Polsce przekładoznawstwo pozostaje peryferyjne wobec literaturoznawstwa i językoznawstwa (nie widnieje nawet jako dyscyplina według ministerialnych wykładni), a dynamicznie prowadzone badania nad komiksami funkcjonują na peryferiach świata akademickiego. Cóż jednak ciekawszego niż zapuszczanie się na peryferia i odkrywanie nowych horyzontów? O „niewidzialnej sztuce” (nawiązując do podtytułu komiksu o komiksie Scotta McClouda Understanding Comics. The Invisible Art) w ramach nieistniejącej dyscypliny rozprawiamy z perspektywy tłumaczeniowej, redaktorskiej, rynkowej, unaukowionej i dydaktycznej. Te perspektywy nieuchronnie łączą się i przenikają, co nadaje studiom nad przekładem komiksu koniecznej wielowymiarowości. O tłumaczeniu komiksów rozmawiamy w szerokim ujęciu międzynarodowym, odnosząc się do kontekstu włoskiego, hiszpańskiego i brazylijskiego, zapraszając do dialogu Federico Zanettina, Paco Rodrígueza i Carol Pimentel. Kwestie przekładowe zgłębiamy także w kontekście franko-belgijskim, angloamerykańskim i oczywiście polskim. Oddajemy w Wasze ręce wywiady (z tłumaczami, redaktorami i badaczami), eseje i artykuły, również w tłumaczeniu. Zapraszamy do lektury! Gdyby coś jeszcze trzeba wytłumaczyć, pozostajemy do Waszej dyspozycji.
Ze Wstępu
„Kraina zapomnianych przodków” to – bez dwóch zdań – kolejna fundamentalna dla badań historii polskiego komiksu pozycja w dorobku Adama Ruska. Lektura tej książki jest niezwykle ciekawą podróżą do czasów, gdy komiks w Polsce dopiero się kształtował. Może Rusek nie odzyskuje dla nas „raju utraconego”, bo też nie wszystko, co odnalazł, wzbudzi nasz zachwyt, ale niewątpliwie odkrywa zaginiony ląd komiksowej Atlantydy. Zarys mapy historii polskiego komiksu stworzył przed ponad dwudziestu laty, pisząc „Tarzana, Matołka i innych”, swoją pierwszą książkę o opowieściach obrazkowych z lat 1919–1939. Teraz, jak wytrawny kartograf, nanosi na nią nowe punkty i uzupełnia informacje o „krainie zapomnianych przodków”.
Przenoszenie komiksów na ekran jest ostatnimi laty niezwykle popularne. Jednak choć nieustannie pojawiają się kolejne tytuły, nie zawsze ich komiksowe pierwowzory są identyfikowane (wielu widzów nie interesuje, skąd wzięła się dana historia?) i nie wszystkie produkcje wzbudzają duże zainteresowanie bądź zwyczajnie nie docierają do szerszych kręgów odbiorców, umykając nierzadko fanom historii obrazkowych. Nie dzieje się tak na pewno w dwóch przypadkach – filmów superbohaterskich i animowanych, o ich połączeniu nie wspominając. Widać to także w tym numerze, który rozpoczynają analizy poświęcone serii animowanych filmów superbohaterskich DC (Żaglewski) oraz filmowemu uniwersum tworzonemu na bazie komiksów Marvela (Wolski). Ten miniblok superhero domyka krytyczne spojrzenie na ekranizację Strażników Moore’a i Gibbonsa (Dukiewicz). Animacją z kolei zajęli się Jakub Jankowski, zastanawiający się nad specyfiką zekranizowanej Mafaldy, oraz Michał Czajkowski, który przepytuje osoby zaangażowane w produkcję głośnych polskich animacji – Macieja Kura (Kajko i Kokosz) i Bartosza Minkiewicza (Wilq Superbohater, Pan Wiedźma). A poza tym? Klaudia Srul odwraca perspektywę, pokazując na przykładzie Blacksada, jak kino noir oddziałuje na komiks; Michał Traczyk rozmawia z Adamem Ruskiem o jego nowych książkach oraz kondycji polskiej refleksji komiksowej, a Artur Wabik pokazuje, co naziści robili z twórczością Wilhelma Buscha. Do tego garść relacji, recenzji i – jakżeby mogło być inaczej – komiksów oraz ilustracji zainspirowanych tematem przewodnim numeru, udowadniających, że myśl artystyczna i teoretyczna nie zawsze chodzą tymi samymi drogami.
Trzeci tom serii prezentującej kolejne okresy dziejów cyklicznych historyjek obrazkowych w Polsce. Po latach 1919-1939 oraz 1939-1955 przyszedł czas na obszerne, bogate w liczne zestawienia i ilustracje, omówienie następnej dekady – słabo dotychczas rozpoznanej, zwłaszcza w przypadku historyjek ukazujących się w prasie. W swojej monografii Adam Rusek dostarcza opisy odnalezionych utworów, wskazuje wykorzystywane w nich pierwowzory literackie, identyfikuje twórców i osadza to wszystko w kontekście polityczno-społeczno-
dr Adam Rusek (ur. 1953) to wybitny znawca historii polskiego komiksu, wieloletni pracownik Biblioteki Narodowej, autor fundamentalnych dla badań nad polskim komiksem książek: Tarzan, Matołek i inni. Cykliczne historyjki obrazkowe w Polsce w latach 1919-1939, Od rozrywki do ideowego zaangażowania. Komiksowa rzeczywistość w Polsce w latach 1939-1955, Leksykon polskich bohaterów i serii komiksowych, Od Łapigrosza do Funky Kovala. Historia komiksu polskiego do roku 1989, a także redaktor serii Dawny komiks polski, prezentującej przedwojenne prasowe historyjki obrazkowe.
Spojrzenie na zwierzęta (w tym sposób ich ukazywania), ale i nie-ludzka perspektywa w komiksie wydają się niesłychanie istotne. Animalizacja jest zabiegiem, który w komiksie występuje częściej niż w innych mediach. To rozumienie „zwierzęcości” podlega licznym uwarunkowaniom, jak czas i miejsce powstania dzieła, ale też podporządkowanie regułom rządzącym komiksowym gatunkiem. W ramach animal studies możemy analizować zarówno sposób przedstawiania zwierząt dawno już wymarłych, ich występowanie w komiksach superbohaterskich, jak i ich funkcjonalne wykorzystanie w komiksach dla dzieci.
Różnorodność funkcji kryjących się za zwierzęcymi bohaterami wynika oczywiście także z perspektywy autora/autorki komiksu, co w tym numerze potwierdzają analizy „zezwierzęcenia” w komiksach Krzysztofa „Prosiaka” Owedyka i Alana Moore’a, uzupełnione wywiadami z Bereniką Kołomycką, Gosią Kulik, Piotrem Nowackim i Tomaszem Samojlikiem.
I ten numer nie byłby kompletny, gdyby zabrakło w nim, tak licznych tym razem, komiksów i ilustracji oraz garści recenzji, a także – co staje się powoli tradycją – artykułu odkrywającego przed polskimi czytelnikami kolejny wycinek komiksowej historii naszych południowych sąsiadów.
Tak jak opowieści obrazkowe cechuje mnogość strategii autorskich (o czym zaświadcza otwierający książkę artykuł Tomasza Pstrągowskiego), tak zgromadzone tu teksty są dowodem na zróżnicowanie refleksji komiksoznawczej. Są w tej książce analizy poświęcone zarówno grupom utworów oscylujących wokół wspólnego problemu (boleśnie doświadczana cielesność w komiksie kobiecym u Kingi Kuczyńskiej, opisana przez Michała Traczyka ewolucja myśli twórczej w pracach Szawła Płóciennika), jak i rozprawy skupione na pojedynczych dziełach: zmaganiu z życiem i śmiercią rodziców w Porozmawiajmy o czymś przyjemniejszym Roz Chast (Izolda Kiec), szczegółowej analizie samotności w Samotniku Christophe’a Chaboutégo (Marek Kaźmierczak), egzystencjalnej refleksji nad kondycją człowieka i artysty w albumie Venezia Jirō Taniguchiego (Rafał Szczerbakiewicz) oraz sporze o wartości nadrzędne w zderzeniu mikro- i makrohistorii na przykładzie Story of Dina Gottliebova-Babbitt Rafaela Medoffa, Neala Adamsa oraz Joego Kuberta (Rafał Wójcik).
Numer poświęcony komiksom z dwóch krajów: Brazylii i Portugalii – a oba kraje mają się czym w komiksie pochwalić. Numer zawiera omówienia tamtejszych rynków komiksowych, obowiązujących tendencji i obszarów tematycznych wartych szczególnej uwagi czytelników, a także analizy zawartych w komiksach przemian społeczno-politycznych zachodzących nie tylko w Portugalii, ale również w jej byłych koloniach, ponadto – przedstawienie okoliczności funkcjonowania i recepcji komiksów portugalskich w Polsce. Całość została uzupełniona komiksami zagranicznych i rodzimych twórców inspirowanymi kulturą obu krajów oraz zestawem recenzji po części wpisujących się w temat przewodni.
Komiks i mit traktuje właściwie o tym samym, co pierwsza książka autora Wprowadzenie do kognitywnej poetyki komiksu – to próba analizy komiksu przez pryzmat sposobu, w jaki patrzymy na świat, rozdzielenia w nim tego, co kulturowe i wrodzone (czy też może: wpisane w sam fakt istnienia w świecie). Tym razem jednak fizjologia i konwencje plastyczne zastąpione zostały przez metafizykę, psychologię i trudne do jednoznacznego określenia ludzkie potrzeby. Gąsowski rozmyśla zatem o bogach (choć raczej nie tych przez wielkie „B”) i herosach, o transcendencji i jej poszukiwaniu, o symbolach, kulturze, rytuałach, życiu, śmierci i historii, którą niekiedy od mitu dzieli bardzo niewiele. Wszystko to przy akompaniamencie łopoczących peleryn, wybuchów i szczęku ścierających się w boju ostrzy. Być może pod przygodowym i awanturniczym kostiumem uda się dostrzec znacznie więcej.
Paweł Gąsowski (ur. 23 listopada 1987 roku w Stargardzie, lipiańczyk i szczecinianin) – literaturoznawca, kulturoznawca, doktor nauk humanistycznych, badacz, kolekcjoner, a przede wszystkim pasjonat komiksów, którym poświęcił swoją pracę magisterską (Komiks jako narzędzie budowania mitu postmodernistycznego, obronioną pod kierunkiem profesora Roberta Cieślaka), rozprawę doktorską (Semiotyczna poetyka komiksu, obronioną pod kierunkiem profesor Danuty Dąbrowskiej) oraz kilkadziesiąt publikacji naukowych (w tym książki Komiks i mit i Wprowadzenie do kognitywnej poetyki komiksu, Wydawnictwo Instytut Kultury Popularnej, Poznań 2016) i popularnonaukowych. Inspiruje go popkultura, świat filmu i seriali, książki, sztuki plastyczne, gry komputerowe, muzyka, reklama i szeroko pojęte dyskursy współczesności. Komiksami jego życia niezmiennie pozostają: Arkham Asylum, Scott Pilgrim i Amazing Spider-Man vol. 1 #338.
Numer poświęcony wszelkim przejawom folkloru w komiksie, z wyszczególnieniem legend miejskich. Jak można przeczytać we wstępie: legendy miejskie to „gatunek wciąż nieujęty jednoznacznie badawczo, niemniej święcący triumfy w kulturze współczesnej, szczególnie tej internetowej. Każdy choć raz słyszał opowieści o kradzieży nerek, pytonie nadwiślańskim lub o czarnej wołdze. Czy jednak ktoś zna opowieść o tajemniczym czeskim kuzynie Spring Heeled Jacka Péráku?”
Poszukując elementów ludowych, autorzy wzięli na warsztat Kajka i Kokosza Janusza Christy oraz Hildę i albumy KaeReLa, a także rozwój badań o komiksie w polskiej folklorystyce. Są tu ponadto wywiady z Unką Odyą o pracy nad Bromem (najlepszy polski komiks 2019 roku) i źródłach inspiracji, Igorem Górewiczem o jego fascynacji słowiańszczyzną i pracą nad komiksem oraz rozmowa, w której śląscy twórcy komiksowi dyskutują o folklorze ich rejonu. Z tekstów spoza tematu przewodniego czytelnicy otrzymują rozważania Michała Czajkowskiego o komiksie paragrafowym.
Minęło piętnaście lat od poprzedniego numeru „Zeszytów Komiksowych” ze słowem „kobieta” w tytule. Wiele się przez ten czas zmieniło, nie tylko w świecie komiksów. Kim są superkobiety? Co sprawia, że takowymi się stają i jak to na nie wpływa? Czy bycie super na pewno jest super? I czy superkobiety są wśród nas?
W numerze można przeczytać teksty zarówno o popularnych heroinach z komiksów superhero, takich jak Batgirl, MS Marvel, She Hulk czy Jessica Jones, jak i o tych mniej znanych (przynajmniej w Polsce), jak Octobriana (to jednocześnie pierwsza okazja, by zapoznać się z przygodami tej bohaterki). Znalazło się także miejsce dla superkobiet z krwi i kości – Moniki Laprus-Wierzejskiej, Grażyny Fołtyn-Kasprzak, Joanny Karpowicz, Edyty Bystroń – które opowiadają o swojej pracy i przekonaniach. Nie zabraknie również kontynuacji tematu z poprzedniego numeru: Artur Wabik wyciąga na światło dzienne jednego z pionierów Artura Bartelsa, Paweł Chmielewski przypomina Stefanię Bańdo, którą sam nazywa „być może pierwszą kobietą tworzącą komiksy prasowe w Polsce”. Do tego tradycyjnie czytelnik znajdzie w numerze krótkie komiksy inspirowane tematem numeru.
W pakiecie:
Książka Henryk Sienkiewicz w obrazkach składa się z dwóch Sienkiewiczowskich studiów ikonologicznych, wypełniających mniej dotąd zbadane obszary związane z twórczością autora Quo vadis:
Rysunki Henryka Sienkiewicza to próba uporządkowania i omówienia twórczej aktywności pisarza, jaką była uprawiana przez całe jego życie działalność rysownicza. Wykonywane na swój użytek, w celach towarzyskich i stanowiące integralny element osobistej korespondencji rysunki, szkice oraz karykatury własne, przyjaciół i obcych ludzi zachowały się tylko częściowo, w postaci rozproszonych dokumentów, przechowywanych w prywatnych archiwach i zbiorach muzealnych.
W studium Obrazkowe adaptacje dzieł Henryka Sienkiewicza – próba analizy zbiorczej znalazło się omówienie niemal dziewięćdziesięciu komiksowych i parakomiksowych adaptacji utworów pisarza, powstałych na całym świecie w ciągu ostatnich osiemdziesięciu lat. Tak duża liczba rozpoznanych dotąd adaptacji obrazkowych czyni z Henryka Sienkiewicza najczęściej przekładanego na formy narracji graficznej polskiego pisarza.
Zawarte w książce informacje i spostrzeżenia są owocem niezwykle intensywnej pracy badawczej autora. Oba zagadnienia rozrosły się w toku poszukiwań archiwalnych i analiz, by przybrać formę obszernej i bogato ilustrowanej – czasami unikalnymi materiałami – publikacji.
Od subiekta do kolekcjonera. Ignacy Moś (1917-2001) to książka poświęcona postaci miłośnika pisarstwa Henryka Sienkiewicza i zbieracza sienkiewiczianów, który przeszedł drogę od subiekta sklepów bławatnych w Ostrowie Wielkopolskim, do roli znanego w kraju kolekcjonera, społecznika, filantropa, tworzącego podwaliny Muzeum Literackiego Henryka Sienkiewicza w Poznaniu poprzez przekazanie Miastu od 1977 roku do lat dziewięćdziesiątych kolejnych fundacji muzealnych. Bohater książki był przykładem kolekcjonera, którego pasja narodziła się z emocji. Dla kontrastu z wielkimi kolekcjonerami, takimi jak Raczyńscy czy Działyńscy, został tu przedstawiony człowiek, który bez wykształcenia humanistycznego, z praktycznym spojrzeniem na otaczający go świat, przeszedł przemianę przez spotkanie i obcowanie z rodziną Sienkiewicza, co zaważyło na jego zainteresowaniach i rozwoju. Kult pisarza przerodził się w pasję, która zdominowała całe jego życie. Kolekcjoner pełnił od 1978 roku funkcję Honorowego Kustosza Muzeum i do końca życia miał ogromny wpływ na jego zbiory, które nieprzerwanie powiększał.
Ignacy Moś był przy tym nietuzinkową postacią, która samą swoją osobowością wywarła wpływ nie tylko na wizerunek Muzeum, ale pozostawiła po sobie ślady także w Wielkopolsce, Polsce, a nawet za granicą. Kolekcjoner uhonorowany został za życia wieloma medalami i odznaczeniami (między innymi Orderem Uśmiechu oraz papieskim Orderem Świętego Sylwestra), w 2001 roku otrzymał tytuł Zasłużony dla Miasta Poznania. Niniejsza publikacja, napisana przez wieloletnią współpracownicę Honorowego Kustosza, jest kolejnym, szczególnym odznaczeniem, pośmiertnym, in memoriam…
Dodaj do koszykaNiniejszy numer poświęcony jest różnym zagadnieniom związanym z science fiction – Artur Nowakowski opisuje twórczość zinową lat osiemdziesiątych XX wieku, Paweł Chmielewski przedstawia twórczość s.f. Jerzego Ozgi, a Piotr Klonowski wraca do Ósmej czary, czyli jednego z wczesnych komiksów Prosiaka, Jerzy Szyłak zestawia filmy i komiksy s.f., Dawid Gostyński i Jolanta Kikiewicz swoją uwagę poświęcają komiksom francuskim, Dominika Gracz – japońskiemu tytułowi Alita: Battle Angel, a blok dopełniają wywiady z Danielem Odiją i Joe Haldemanem. Do tego tekst Michała Madeja poświęcony słynnym Fistaszkom oraz artykuł Michała Czajkowskiego o wątkach antybohaterskich w komiksach o Sknerusie McKwaczu. No i oczywiście recenzje nowości komiksowych, a także wiele komiksów i ilustracji.
Książka Henryk Sienkiewicz w obrazkach składa się z dwóch Sienkiewiczowskich studiów ikonologicznych, wypełniających mniej dotąd zbadane obszary związane z twórczością autora Quo vadis:
Rysunki Henryka Sienkiewicza to próba uporządkowania i omówienia twórczej aktywności pisarza, jaką była uprawiana przez całe jego życie działalność rysownicza. Wykonywane na swój użytek, w celach towarzyskich i stanowiące integralny element osobistej korespondencji rysunki, szkice oraz karykatury własne, przyjaciół i obcych ludzi zachowały się tylko częściowo, w postaci rozproszonych dokumentów, przechowywanych w prywatnych archiwach i zbiorach muzealnych.
W studium Obrazkowe adaptacje dzieł Henryka Sienkiewicza – próba analizy zbiorczej znalazło się omówienie niemal dziewięćdziesięciu komiksowych i parakomiksowych adaptacji utworów pisarza, powstałych na całym świecie w ciągu ostatnich osiemdziesięciu lat. Tak duża liczba rozpoznanych dotąd adaptacji obrazkowych czyni z Henryka Sienkiewicza najczęściej przekładanego na formy narracji graficznej polskiego pisarza.
Zawarte w książce informacje i spostrzeżenia są owocem niezwykle intensywnej pracy badawczej autora. Oba zagadnienia rozrosły się w toku poszukiwań archiwalnych i analiz, by przybrać formę obszernej i bogato ilustrowanej – czasami unikalnymi materiałami – publikacji.