Projekty

Wielkopolskie Mikrohistorie

Seria Wielkopolskie Mikrohistorie została zapoczątkowana w roku 2015 przez Fundację Instytut Kultury Popularnej w przekonaniu, że są w historii Poznania i regionu takie tematy, zdarzenia i opowieści, które ulegają zapomnieniu, które odchodzą w niepamięć, a zasługują i mają szansę w wartościowy sposób kształtować pamięć historyczną i kulturową mieszkańców Wielkopolski/ Poznania, ich zbiorową tożsamość, poczucie przynależności do małej, wielkopolskiej/ poznańskiej ojczyzny. Ocalanie i utrwalanie tych historii jest jednym z priorytetowych celów Fundacji, działającej w Poznaniu, angażującej do współpracy wybitnych specjalistów, znawców dziejów Poznania i Wielkopolski oraz historii Polski i rodzimej kultury. Pierwszą „poznańską” publikacją Instytutu była obszerna monografia Historia protestantyzmu w Poznaniu od XVI do XXI wieku Olgierda Kieca (2015, dotacja MNiSW), wyróżniona Nagrodą Józefa Łukaszewicza na najlepszą książkę 2015 roku poświęconą Poznaniowi. Do tej samej Nagrody nominowana była pierwsza książka sygnowana nazwą serii Wielkopolskie Mikrohistorie – Izoldy Kiec Czy chce Pan być powieszony w sympatycznem towarzystwie? Czyli poznańskie kabarety artystyczne dwudziestolecia międzywojennego (2015, dotacja Wydziału Kultury Urzędu Miasta Poznania). Tom drugi serii to książka Alicji Przybyszewskiej „Elitarny utylitarysta”. Edmund Rygier w Teatrze Polskim w Poznaniu (1896-1908) (2016, dotacja Wydziału Kultury Urzędu Miasta Poznania). Książki z serii Wielkopolskie Mikrohistorie mają charakter naukowy i popularnonaukowy, popularyzują często niszowe badania i poszukiwania źródłowe związane z historią Poznania i Wielkopolski. Upowszechniają je w sposób atrakcyjny dla czytelnika, w starannej oprawie graficznej, w miarę możliwości opatrzone ilustracjami – dokumentacją archiwalną, materiałami prasowymi, fotografiami i in.

Kolejnymi książkami planowanymi w serii Wielkopolskie Mikrohistorie są:

1) wspomnienia poznańskiego pastora Johannesa Staemmlera;

2) biografia Ignacego Mosia (1917-2001), założyciela i kustosza Muzeum Henryka Sienkiewicza;

3) utwory wybrane Romana Tadeusza Wilkanowicza (barda powstania wielkopolskiego);

4) materiały prasowe poświęcone Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 roku.

Agnieszka Osiecka

W 2000 roku nakładem Instytutu Historii UAM w Poznaniu ukazała się książka Izoldy Kiec Złodzieje szczęścia, czyli Agnieszki Osieckiej sposób na życie. Publikacja ta zapoczątkowała nasze badania nad twórczością wybitnej autorki – tekstów piosenek, wierszy, opowiadań, powieści, musicali i utworów dla dzieci. W 2003 roku seminarzyści prof. Kiec z poznańskiej polonistyki przygotowali pod jej opieką merytoryczną monografię zbiorową Agnieszka Osiecka o kobietach, mężczyznach i o świecie (pod redakcją Piotra Derlatki, Anny Lambryczak i Michała Traczyka), która pokazuje dorobek Osieckiej z rozmaitych punktów widzenia – tematów i problemów, wokół których oscylowały wszystkie artystyczne wypowiedzi pisarki: wątków autobiograficznych i kreacji legendy, relacji z mężczyznami, sposobów oswajania historii, polityki i codzienności.

Izolda Kiec promuje twórczość Osieckiej podczas wykładów kursowych dla studentów polonistyki oraz kulturoznawstwa, podczas wykładów otwartych (między innymi dla Uniwersytetu Trzeciego Wieku) oraz publikując teksty poświęcone autorce lub inspirowane jej utworami. W 2011 roku na zaproszenie Instytutu Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego wzięła udział w konferencji naukowej Po prostu Agnieszka w 75. rocznicę urodzin poetki. Publikując monografię poświęconą śpiewającym i piszącym polskim wokalistkom, wskazała na ważną rolę Osieckiej w kształtowaniu tożsamości współczesnych kobiet poprzez umieszczenie w tytule książki cytatu z jednego z najpiękniejszych jej wierszy: „W szarej sukience…”

Refleksja nad twórczością Agnieszki Osieckiej jest nieustannym źródłem pomysłów badawczych, zainspirowała nasze zainteresowania i naukowe rozważania nad kulturą popularną – piosenką, kabaretem…

Kabaret

W 1997 roku Izolda Kiec po raz pierwszy przygotowała cykl wykładów dla studentów polonistyki UAM, poświęcony historii i teorii kabaretu. Tematyka, która pozwoliła jej połączyć kompetencje literaturoznawcy i teatrologa, jest też jej osobistą fascynacją, a to połączenie – pierwiastka naukowego i osobistego stało się sposobem na uprawianie badań naukowych, na inicjowanie dialogu z odbiorcą.

Między innymi na podstawie autorskich wykładów oraz własnych badań (jak choćby nad wojennym i emigracyjnym kabaretem, prowadzonych…..) powstała książka Wyprzedaż teatru w ręce błazna i arlekina, czyli… o kabarecie (Wydawnictwo Poznańskie 2001), będąca próbą uchwycenia istoty tej ulotnej formy popularnej sztuki, ale także prezentacją tego, co – zdaniem autorki – najbardziej wartościowe w kabarecie XX wieku.

W 2004 roku w popularnonaukowej, ekskluzywnej serii wrocławskiego Wydawnictwa Dolnośląskiego „A to Polska właśnie…” ukazała się książka Izoldy Kiec W kabarecie. Jesienią 2014 roku ukaże się jej Historia polskiego kabaretu (nakładem Wydawnictwa Poznańskiego) – historia osobista, dość subiektywna, ale nastawiona na wywoływanie emocji, wspomnień, indywidualnych powrotów do małych zadymionych kawiarnianych sal, do biało-czarnych telewizorów i dawnych piosenek. Sposób na rozmowę w świecie technologii, mediów i elektronicznych „książek twarzy”.

W 2014 roku nakładem Wydawnictwa Poznańskiego ukazała się obszerna, bogato ilustrowana Historia polskiego kabaretu autorstwa Izoldy Kiec – obejmująca dzieje Jedenastej Muzy od poprzedzających powstanie Zielonego Balonika pierwszych prób ukabarecenia polskiego życia artystycznego, aż po najnowsze, biesiadne kabarety oraz stand-uperskie spotkania z nową, wymagającą publicznością.

W Archiwum Kultury Popularnej będziemy sukcesywnie zamieszczać bibliografię źródeł polskiego kabaretu oraz zdigitalizowane teksty źródłowe – począwszy od najwcześniejszych, z przełomu XIX i XX wieku, wspomnień oraz refleksji teoretycznej nad sztuką kabaretu.

Piosenka

W 2004 roku, w ramach powołanej do istnienia rok wcześniej Pracowni Literatury i Sztuk Popularnych, zorganizowaliśmy ogólnopolską konferencję naukową W teatrze piosenki. Konferencję, która w założeniu miała konsolidować środowiska badaczy, krytyków i twórców, miała zainicjować systematyczne badania nad najbardziej popularną formą współczesnej kultury.

Z okazji konferencji przygotowaliśmy specjalny numer pisma „Trubadur Polski”, będący nawiązaniem do wydawanego sto lat wcześniej pod tym właśnie tytułem poczytnego magazynu poświęconego piosence. Po konferencji ukazał się tom monograficzny pod redakcją Izoldy Kiec i Michała Traczyka.

Michał Traczyk kontynuował swe zainteresowania poezją w piosence, publikując w 2009 roku autorską książkę poświęconą temu zagadnieniu „od Tuwima do Świetlickiego”. W 2010 roku wraz z Krzysztofem Gajdą przygotował tom artykułów na temat Jacka Kaczmarskiego Zostały jeszcze pieśni… Jacek Kaczmarski wobec tradycji (Wydawnictwo MG). W grudniu 2013 roku na zaproszenie Katedry Literatury Polskiej XX i XXI wieku Uniwersytetu Łódzkiego, organizatorów Międzynarodowej Konferencji Naukowej Tuwim bez końca, wygłosił referat Po co piosence poezja Tuwima. I także – pisząc o komiksie, nie zapomina o muzyce i piosence.

W ramach Archiwum Kultury Popularnej będziemy sukcesywnie zamieszczać bibliografię źródeł polskiej piosenki oraz zdigitalizowane teksty źródłowe – począwszy od najwcześniejszych, z przełomu XIX i XX wieku, wspomnień oraz refleksji teoretycznej nad piosenką.

Autorki i wokalistki w poszukiwaniu tożsamości

Z refleksji nad twórczością Osieckiej i piosenką jako formą kultury popularnej, także – z prawdziwej sympatii i przywiązania do piosenki, ale i z przekonania o doniosłości kobiecej (nawet – feministycznej) myśli we współczesnym świecie – wynika zainteresowanie Izoldy Kiec twórczością śpiewających i piszących kobiet, świadomych autorek i wokalistek.

W 2008 roku prof. Kiec przygotowała wraz ze swoimi seminarzystami z poznańskiej polonistyki monografię poświęconą twórczości Katarzyny Nosowskiej: Nosowska. Piosenka musi posiadać tekst… (redakcja Józefa Kurpisz i Krystyna Ziętek, Wydawnictwo MG, Warszawa). Autorzy publikacji uznali, że twórczość Nosowskiej jest nie tylko przejawem współczesnej kultury popularnej, lecz także literackiej i kobiecej – jest indywidualnym głosem artystki wrażliwej, wnikliwej, krytycznej i współczującej zarazem obserwatorki rzeczywistości, kreującej własny niepowtarzalny świat. Twórczość Nosowskiej jest dowodem na to, że także w dziedzinie piosenki możliwe jest osiągnięcie statusu sztuki najwyższej.

W roku 2013 ukazała się książka Izoldy Kiec W szarej sukience? Autorki i wokalistki w poszukiwaniu tożsamości (Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa), poświęcona tym śpiewającym i piszącym kobietom, które swoje istnienie na scenie traktują jako szczególną sposób odzyskiwania tożsamości, jako ekspresję indywidualnego „ja”. Wśród bohaterek książki są: Królowe Nocy, a wśród nich Ania Rusowicz, Natalia Kukulska, Monika Kuszyńska, Justyna Steczkowska, Maria Peszek; Syreny – Urszula Dudziak, Renata Przemyk, Zuza i Basia Wrońskie, Beata Kozidrak, oraz Cudzoziemki – Katarzyna Nosowska, Kayah, Kora, Edyta Bartosiewicz, Agnieszka Chylińska.

Izolda Kiec nie rezygnuje z pisania o śpiewających kobietach. W „Polonistyce” (lipiec/sierpień 2013) opublikowała artykuł Marii Peszek maskarady kobiecości. I projektuje nową książkę – Z wiśni kolczyki… – o wokalistkach naszego dzieciństwa, naszych rodziców, naszej – codziennej – tradycji.

Komiks

W 2010 roku Michał Traczyk został zastępcą redaktora naczelnego „Zeszytów Komiksowych” (od 2019 roku pełni funkcję redaktora naczelnego), włączając komiks w obszar naszych zainteresowań badawczych. Naturalnymi konsekwencjami tego kroku były nie tylko kolejne publikacje w pracach zbiorowych (w tym w książce KOntekstowy MIKS. Przez opowieści graficzne do analiz kultury współczesnej, będącej pierwszą polską monografią zbiorową poświęconą komiksowi) i udział w konferencjach, ale również działania redakcyjne i organizatorskie. W 2016 roku ukazała się autorska książka Traczyka Komiks na świecie i w Polsce.

W listopadzie 2012 roku Michał Traczyk zorganizował ogólnopolską konferencję naukową Komiks wobec zjawisk kultury popularnej, której pokłosiem jest pierwsza publikacja Wydawnictwa Instytut Kultury Popularnej zatytułowana Komiks i jego konteksty (2014, pod redakcją Izoldy Kiec i Michała Traczyka). Rok później podjął się redagowania serii Refleksje i analizy Wydawnictwa Centrala (ukazały się dwie książki: Łukasza Kowalczuka, TM-Semic. Największe komiksowe wydawnictwo lat dziewięćdziesiątych w Polsce, 2013; oraz Wojciecha Birka, Z teorii i praktyki komiksu. Propozycje i obserwacje, 2014).

Od 2010 roku Michał Traczyk jest również redaktorem Kopalni Wiedzy o Komiksie (w 2014 przemianowanej na Polską Bibliografię Wiedzy o Komiksie), która powstaje we współpracy Fundacji z „Zeszytami Komiksowymi” oraz Biblioteką Uniwersytecką w Poznaniu, stanowiąc najpełniejszą bazę bibliograficzną tekstów poświęconych komiksowi, które ukazywały i ukazują się w Polsce.

Od roku akademickiego 2014/2015 Fundacja jest wspólnie z Biblioteką Uniwersytecką w Poznaniu organizatorem Poznańskiej Dyskusyjnej Akademii Komiksu – rocznego cyklu otwartych wykładów prowadzonych przez pracowników naukowych uczelni z całego kraju. W 2016 roku nakładem Fundacji i Biblioteki Uniwersyteckiej ukazał się pierwszy tom serii Wykłady Poznańskiej Dyskusyjnej Akademii Komiksu (pod redakcją Michała Traczyka i Rafała Wójcika) zatytułowany Komiks. Wokół warstwy wizualnej (pod redakcją Justyny Czai i Michała Traczyka).

Od 2018 roku siłami Fundacji i Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu we współpracy z Instytutem Filmu, Mediów i Sztuk Audiowizualnych UAM organizowany jest Poznański Festiwal Sztuki Komiksowej – impreza poświęcona promocji szeroko rozumianej sztuki komiksowej, łącząca w sobie naukową refleksję z zabawą i rozdawaniem darmowych publikacji przygotowywanych specjalnie na tę okazję.

Upowszechnianie nauki

Jednym z celów Fundacji jest upowszechnianie nauki, polegające na udostępnianiu i popularyzowaniu badań naukowych zarówno tych poświęconych opisaniu i analizie zjawisk kultury popularnej, jak i dotyczących historii oraz kultury Wielkopolski (projekt Wielkopolskie Mikrohistorie), a także innych, ukazujących nieodkryte dotąd, inspirujące rejony dawnej i współczesnej kultury i tradycji.

Długofalowym projektem o charakterze bibliograficzno-źródłowym, służącym pomocą w prowadzeniu badań naukowych nad formami popkultury, jej historią i diagnozą stanu współczesnego jest Archiwum Kultury Popularnej.

Inicjatywą wydawniczą mającą na celu popularyzację nauki jest stworzenie profesjonalnego pisma „Studia z Kultury Popularnej”, nawiązującego do najlepszych wzorców naukowego czasopiśmiennictwa w rodzimej wersji – „Pamiętnika Literackiego” i „Pamiętnika Teatralnego”. Poziom merytoryczny „Studiów” zapewnia Rada Naukowa złożona ze specjalistów zajmujących się refleksją nad kulturą popularną, reprezentujących najważniejsze ośrodki naukowe w naszym kraju. W przygotowaniu pierwszy numer pisma: Prolegomena do dziejów kultury popularnej w Wielkopolsce.

W ramach działalności upowszechniającej wyniki badań naukowych publikujemy monografie autorstwa wybitnych specjalistów, poświęcone istotnym problemom naszej historii i tradycji, wciąż żywych we współczesności.